قوانین طراحی پارکینگ — راهنمای جامع براساس مقررات ملی ساختمان

سلام! من حمید امیدی هستم.به مجله شخصی من خوش آمدید.

پارکینگ یکی از فضاهای کلیدی در هر ساختمان است که علاوه بر کارکرد اصلی خود یعنی توقف خودرو، نقشی اساسی در ایمنی، آسایش و دسترس‌پذیری دارد. طراحی صحیح پارکینگ نه‌تنها مانع بروز مشکلات ترافیکی و حوادث می‌شود، بلکه با رعایت ضوابط قانونی، آسودگی خاطر مالک و بهره‌ برداران را تضمین می‌کند. در این مقاله، به بررسی کامل قوانین طراحی پارکینگ براساس مباحث مختلف مقررات ملی ساختمان می‌پردازیم.

سه قانون کلیدی که تمرکز اصلی ما هستند عبارت‌اند از:

1. چه تعداد از پارکینگ‌ها باید برای معلولین طراحی شود؟

2. تعبیه شیر آب یا سرویس بهداشتی در پارکینگ

3. تعبیه سیستم دفاع ضد حریق در پارکینگ

همچنین، سایر ضوابط مرتبطی که ممکن است در طراحی پارکینگ نادیده گرفته شوند را نیز پوشش می‌دهیم.

۱. چه تعداد از پارکینگ‌ها باید برای معلولین طراحی شود؟

رعایت حقوق افراد دارای معلولیت در طراحی فضاهای عمومی و مسکونی، نه‌تنها الزامی قانونی است، بلکه نشان‌دهنده توجه به عدالت اجتماعی و دسترس‌ پذیری است.

۱-۱. الزامات در ساختمان‌های مسکونی

براساس ضوابط مقررات ملی ساختمان و آیین‌نامه‌های شهرسازی:

• در ساختمان‌هایی با ۸ واحد یا بیشتر، حداقل یک جای پارک ویژه معلولین الزامی است.

• این جایگاه باید در نزدیک‌ ترین موقعیت به ورودی ساختمان یا آسانسور قرار گیرد.

• عرض جای پارک معلولین حداقل ۳٫۵ متر و طول آن برابر با پارکینگ عادی (حدود ۵ متر) است.

• رمپ دسترسی به این جایگاه باید حداکثر ۸٪ شیب داشته باشد.

۱-۲. الزامات در مجتمع‌های بزرگ

• در مجتمع‌های مسکونی با ۲۰ واحد و بیشتر، باید حداقل ۵٪ از ظرفیت پارکینگ به معلولین اختصاص یابد.

• برای مثال، اگر یک ساختمان ۱۰۰ واحد مسکونی دارد و هر واحد یک جای پارک دارد، باید ۵ جای پارک معلولین پیش‌بینی شود.

۱-۳. الزامات در پارکینگ‌های عمومی

در پارکینگ‌های عمومی، نسبت جایگاه‌های معلولین به کل جایگاه‌ها به شکل زیر است:

به طور مثال در بنایی که 21 پارکینگ تامین می شود، 1 پارکینگ برای معلولین طراحی می شود.

ولی اگر بطور مثال 35 پارکینگ تامین می شود، حداقل 2 پارکینگ برای معلولین طراحی کنید.

۱-۴. نکات تکمیلی

• علامت‌گذاری با نماد بین‌المللی ویلچر بر روی زمین و دیوار ضروری است.

• این فضاها نباید توسط خودروهای غیرمجاز اشغال شود؛ بنابراین پیش‌بینی موانع متحرک یا کنترل دسترسی توصیه می‌شود.

۲. تعبیه شیر آب یا سرویس بهداشتی در پارکینگ

مسئله بهداشت و تأمین امکانات رفاهی در پارکینگ‌ها، به‌خصوص پارکینگ‌ های عمومی یا بزرگ، بخشی از مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان است.

۲-۱. سرویس بهداشتی

براساس بند ۴-۵-۱۰-۱-۹ مقررات ملی ساختمان:

• پیش‌بینی سرویس بهداشتی در توقفگاه‌های عمومی الزامی است.

• مکان سرویس باید در نزدیکی ورودی یا محل کنترل قرار گیرد و دسترسی آسان برای کارمندان و کاربران داشته باشد.

• در پارکینگ‌های طبقاتی، سرویس بهداشتی باید در طبقه همکف یا طبقه‌ای که بیشترین تردد انسانی دارد قرار بگیرد.

۲-۲. شیر آب

وجود شیر آب برای شست‌ و شو و نظافت فضای پارکینگ، به‌خصوص در پارکینگ‌های بزرگ یا مکان‌هایی که آلودگی ناشی از خودرو زیاد است، توصیه و در برخی موارد الزامی است.
در مقررات، این بخش با مبحث ۱۴ و مبحث ۱۶ مقررات ملی (تأسیسات مکانیکی و بهداشتی) در ارتباط است:

• تأمین آب بهداشتی باید از منبع مطمئن و بدون خطر آلودگی انجام شود.

• در صورت نیاز، مخزن ذخیره آب با شیر شناور مکانیکی پیش‌بینی شود.

• اتصال آب به سیستم شست‌وشو باید به گونه‌ای باشد که امکان برگشت آلودگی به شبکه آب شهری وجود نداشته باشد (استفاده از شیر یک‌طرفه).

۲-۳. نکات اجرایی

• لوله‌کشی آب باید مقاوم در برابر ضربه و خوردگی باشد.

• محل نصب شیر آب باید در نقطه‌ای باشد که با عبور خودرو تداخل نداشته باشد.

۳. تعبیه سیستم دفاع ضد حریق در پارکینگ

پارکینگ‌ها، به‌ویژه پارکینگ‌های بسته و طبقاتی، به دلیل حضور خودروها، سوخت، روغن و مواد اشتعال‌زا، از فضاهای پرخطر در ساختمان محسوب می‌شوند.

در این مورد در بخش های مختلف از رنگ های ضد حریق یا پوشش ضد حریق سیمانی نیز استفاده هایی می شود.

۳-۱. الزامات طبق مبحث سوم

طبق مبحث سوم مقررات ملی ساختمان (حفاظت ساختمان‌ها در برابر حریق):

• پارکینگ‌های بسته و بزرگ باید مجهز به شبکه بارنده خودکار (اسپرینکلر) باشند.

• سیستم اعلام و اطفای حریق باید اتوماتیک بوده و به یک مرکز کنترل متصل شود.

• پیش‌بینی خاموش‌کننده دستی در نقاط قابل دسترس (حداقل یک عدد در هر ۷۵ متر) الزامی است.

۳-۲. الزامات تهویه و کنترل دود

• پارکینگ‌های بسته باید مجهز به سیستم تهویه مکانیکی باشند تا در صورت آتش‌سوزی یا انتشار دود، تخلیه سریع هوا انجام شود.

• در مبحث ۱۴ و ۱۹ مقررات ملی، جزئیات سیستم‌های تهویه و کنترل دود ذکر شده است.

۳-۳. الزامات مسیر خروج

• حداقل دو مسیر خروج اضطراری برای هر طبقه پارکینگ پیش‌بینی شود.

• عرض مسیر خروج باید متناسب با ظرفیت خودروها و تعداد کاربران باشد.

۴. سایر قوانین مهم در طراحی پارکینگ

علاوه بر سه محور اصلی، قوانین زیر نیز در طراحی پارکینگ الزامی یا بسیار مهم هستند:

۴-۱. ابعاد و فواصل

• حداقل عرض جای پارک: ۲٫۵ متر (۳٫۵ متر برای معلولین)

• طول جای پارک: ۵ متر

• ارتفاع آزاد (کلیرنس) پارکینگ: حداقل ۲٫۲ متر

۴-2. شیب رمپ

• حداکثر شیب رمپ برای پارکینگ‌های مسکونی: ۱۵٪

• حداکثر شیب رمپ برای پارکینگ‌های عمومی: ۱۲٪

• رمپ باید دارای سطح غیرلغزنده باشد.

۴-۳. روشنایی

• نورپردازی باید حداقل ۵۰ لوکس باشد.

• استفاده از نور اضطراری در صورت قطع برق الزامی است.

۴-۴. تهویه

• تهویه طبیعی یا مکانیکی براساس مبحث ۱۴ الزامی است.

• ورودی و خروجی هوا باید به گونه‌ای طراحی شود که از تجمع دود و گاز جلوگیری کند.

5.ضربه گیر ها در توقفگاه های بزرگ

بند ۴-۵-۱۰-۶-۴ از مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان در مورد توقفگاه‌های بزرگ (پارکینگ‌ها) چنین عنوان می‌شود:

«در توقفگاه‌های متوسط و بزرگ باید تدابیری جهت جلوگیری از برخورد خودروها با ستون‌ها پیش‌بینی و تعبیه گردد.»

یعنی وقتی طراحی توقفگاه‌هایی با ظرفیت متوسط یا بزرگ انجام می‌شود، لازم است سازه یا فضای پارکینگ به گونه‌ای باشد که در مواقع حرکت خودروها (مثل هنگام پارک یا حرکت در داخل پارکینگ) برخورد خودرو با ستون‌های سازه ساختمان به حداقل برسد—مثلاً با نصب ستون‌های محافظ، ریل راهنما، یا سایر تمهیدات حفاظتی مثل ضربه گیر ها.

نکته مهمتر !

طراحی پارکینگ تنها به جانمایی چند جای خودرو محدود نمی‌شود.

رعایت کامل مقررات ملی ساختمان و ضوابط شهرسازی، علاوه بر افزایش ایمنی، می‌تواند باعث رضایت بیشتر کاربران و جلوگیری از مشکلات حقوقی و فنی در آینده شود.

سه بخش کلیدی که در این مقاله بررسی کردیم—پارکینگ معلولین، سرویس بهداشتی/شیر آب، و سیستم دفاع ضد حریق—در کنار سایر ضوابط مانند ابعاد، تهویه، روشنایی و شیب رمپ، مجموعه‌ای کامل از قوانین طراحی پارکینگ را تشکیل می‌دهند.