منظور از اغماض شهرداری چیست؟

سلام! به مجله ساختمانی حمید امیدی خوش آمدید.

در این مطلب قصد داریم درباره اغماض شهرداری صحبت کنیم.

شهرداری‌ ها به‌عنوان مهم‌ ترین نهاد عمومی غیردولتی در مدیریت شهری، وظیفه اجرای قوانین و مقررات مربوط به ساخت‌ و ساز، خدمات شهری و عوارض محلی را بر عهده دارند.

با این حال، در عمل مشاهده می‌شود که شهرداری‌ ها گاهی به جای اجرای کامل و سخت‌گیرانه مقررات، نسبت به برخی تخلفات یا نارسایی‌ها تساهل و چشم‌ پوشی نشان می‌دهند؛

این رفتار در ادبیات حقوقی و مدیریتی تحت عنوان «اغماض شهرداری» شناخته می‌شود.

پرسش اصلی این است که چنین رویکردی چه مبانی قانونی دارد و چه آثار مثبت و منفی برای شهر و شهروندان به همراه خواهد داشت.

مثال1 اضافه‌ بنای جزئی در ساختمان مسکونی

فرض شود مالک یک آپارتمان طبقه دوم ، تعدادی متر مربع از تراس یا بالکن را بدون اخذ مجوزهای قانونی مربوط، به فضای داخلی واحد خود اضافه کرده باشد.

طبق مقررات شهرسازی و قانون شهرداری، این اقدام تخلف محسوب شده و می‌ تواند مستلزم صدور اخطار، جریمه یا حتی تخریب باشد.

با این حال، در برخی موارد شهرداری ممکن است از اجرای کامل مقررات صرف‌نظر کند و نسبت به تخلف چشم‌ پوشی کند یا پس از دریافت جریمه، اجازه ادامه استفاده از فضای اضافه را صادر نماید.

این اقدام نمونه‌ای از اغماض شهرداری است؛ به معنای تساهل کنترل‌ شده نسبت به تخلف، که معمولاً با هدف تأمین مصلحت عمومی، کاهش تعارض با شهروندان یا تسهیل امور اجرایی صورت می‌گیرد.

مثال 2 تغییر کاربری جزئی

فرض شود مالک یک واحد تجاری، بدون دریافت مجوز قانونی، فضای خود را به دفتر اداری تبدیل کرده باشد.

طبق قانون، این تغییر کاربری تخلف محسوب می‌شود و می‌تواند منجر به جریمه یا توقف فعالیت شود.

در عمل، شهرداری ممکن است پس از دریافت جریمه، به صورت مشروط اجازه ادامه فعالیت دهد.

این نمونه‌ای از اغماض شهرداری است که با هدف کاهش مشکلات اجتماعی و اقتصادی انجام می‌شود.

مثال 3 تخلف در عقب‌ نشینی ساختمان

یک ساختمان مسکونی جدید ممکن است چند سانتی‌ متر از میزان عقب‌نشینی تعیین‌شده تجاوز کند.

طبق مقررات، این تخلف می‌تواند منجر به توقف عملیات یا اصلاح نقشه شود.

شهرداری ممکن است با دریافت جریمه یا صدور اخطار کتبی، اجازه دهد ساختمان طبق طرح موجود تکمیل شود، بدون اینکه تخلف منجر به تخریب شود.

---

مثال 4 نصب تابلو یا تبلیغات غیرمجاز

یک مغازه بدون مجوز اقدام به نصب تابلو یا بنر تبلیغاتی کرده باشد. طبق قانون، باید تابلو حذف یا جریمه صادر شود.

شهرداری ممکن است با دریافت جریمه و الزام به رعایت اندازه و محل تابلو، چشم‌پوشی مشروط کند و اجازه دهد تابلو باقی بماند.

چه اموری ممکن است تحت اغماض شهرداری قرار بگیرد؟

شاید شما در طی ساخت، خطاهایی داشته باشید…

یا مثلا ممکن است مهندس ناظر ساختمان عرض یک پارکینگ 2 ماشینه را به جای 7 متر، شش متر در نظر گرفته باشد.

آیا می توانیم امید داشته باشیم که شهرداری از این اعمال چشم پوشی می کند و به ما پایان کار میدهد؟

۱. امور ساختمانی و شهرسازی

• اضافه بنا یا تغییرات غیر مجاز در ساختمان‌ ها

• تغییر کاربری جزئی (مثلاً تبدیل مغازه به دفتر)

• عقب‌ نشینی ناقص یا تخلفات جزئی در رعایت تراکم و فاصله قانونی

مثال: شهرداری ممکن است به جای دستور تخریب اضافه بنا، جریمه‌ ای دریافت کند و اجازه دهد ساختمان باقی بماند.

۲. امور خدمات شهری

• اشغال موقت معابر توسط دست‌ فروشان یا کسبه

• نصب تابلو های تبلیغاتی یا بنرهای غیرمجاز (مثل تابلو پشت بامی)

• نگهداری وسایل و مصالح ساختمانی در پیاده‌ روها برای مدت کوتاه

۳. امور مالی و عوارض

• بخشودگی یا تقسیط جرایم دیر کرد پرداخت عوارض شهری

• چشم‌ پوشی از بدهی‌های جزئی مالیاتی یا عوارض محلی

• اعمال تسهیلات ویژه برای حمایت از گروه‌های خاص اجتماعی یا اقتصادی

۴. موارد اضطراری یا مصلحتی

• هنگام وقوع حوادث طبیعی یا بحران‌ ها (مثلاً سیل یا زلزله)

• برای جلوگیری از تعطیلی کسب‌ و کارها یا اختلال خدمات شهری

• مواقعی که اجرای سخت‌گیرانه قانون منجر به نارضایتی عمومی شدید شود

مفهوم و مبانی اغماض شهرداری

اغماض در لغت به معنای چشم‌پوشی و گذشت است.

در حوزه حقوق عمومی، اغماض به معنای انصراف یا عدم اعمال کامل حقوق قانونی توسط مقام عمومی تعبیر می‌شود.

در شهرداری‌ها، اغماض معمولاً زمانی رخ می‌دهد که قانون حکم به تخریب یا منع فعالیتی می‌دهد اما شهرداری با دریافت جریمه یا عوارض، به استمرار فعالیت اجازه می‌دهد.
مبنای این امر گاهی در نص قوانین (مانند جریمه اضافه‌ بنای ساختمانی در قانون شهرداری) و گاهی در رویه‌های عرفی و اجرایی نهفته است.

فلسفه چنین اقدامی معمولاً مصلحت اجتماعی، تأمین درآمد پایدار یا جلوگیری از نارضایتی گسترده شهروندان عنوان می‌شود.

جنبه های مثبت و منفی اغماض

• جنبه‌ های مثبت:

  • انعطاف‌ پذیری مدیریت شهری در شرایط خاص

  • کاهش تنش میان شهروندان و شهرداری

  • تأمین منابع مالی برای شهرداری از طریق جریمه‌ها

• جنبه‌ های منفی:

  • تضعیف حاکمیت قانون و تشویق به تکرار تخلف

  • ایجاد زمینه فساد اداری و تبعیض میان شهروندان

  • کاهش اعتماد عمومی به عدالت و بی‌ طرفی شهرداری

تحلیل حقوقی

قانون شهرداری و برخی آیین‌ نامه‌های مرتبط، در مواردی مانند جریمه اضافه بنا یا بخشودگی عوارض، اختیار اغماض محدود را برای شهرداری پیش‌بینی کرده‌اند. با این حال، رویه قضایی نشان می‌دهد که محاکم در بسیاری از دعاوی، اغماض شهرداری را موجه ندانسته و شهرداری را به اجرای کامل قانون مکلف دانسته‌اند. بنابراین می‌توان گفت اغماض، اگر فاقد مبنای صریح قانونی باشد، از منظر حقوق عمومی مشروعیت ندارد.

سخن نهایی

اغماض شهرداری، واقعیتی انکار ناپذیر در مدیریت شهری ایران است که ریشه در ضرورت‌های اجتماعی و اقتصادی دارد.

با این حال، استمرار بی‌ضابطه آن، موجب تضعیف حاکمیت قانون و کاهش اعتماد عمومی می‌شود.

بنابراین، لازم است قانون‌گذار حدود و شرایط این اغماض را شفاف کرده و شهرداری‌ها نیز به جای تساهل پس از تخلف، با ایجاد نظام‌های پیشگیرانه و شفاف، از بروز تخلفات جلوگیری کنند.

سایر مقالات سایت